N.B.! EPISTULAS LEONINAS ACCIPIS G R A T I S ET S I N E ULLA OBLIGATIONE. NAM LEO LATINUS PUTAT HOMINIBUS LATINAM LINGUAM DISCENTIBUS AUT DOCENTIBUS CORDI ESSE VERBA LATINA. SI TAMEN TALES EPISTULAS ACCIPERE NON VIS, RESCRIBE HOC NOBIS: TUM STATIM NOMEN TUUM EX INDICE ACCEPTORUM TOLLEMUS.

LEO LATINUS OMNIBUS HOMINIBUS LATINAM LINGUAM AMANTIBUS

SAL.PL.DIC. S.V.B.E.E.V.

en iam accepisti EPISTULAM LEONINAM XVII. Modo transactum est Natale Domini, iam advolaturus est annus proximus. Utinam hôc spatio, quod quadamtenus interiectum est anno exituro et inituro, sis tam lîber a negotiis, tam vacuus a laboribus, ut liceat tibi animum attendere ad gustanda verba Latina.

Hanc epistulam dedicavi delectamento annorum mei puerilium: agitur enim de fabulâ Caroli May illustrissimâ, c.t. „Winnetou", qua pueri puellaeque helluabantur innumerae. Licet genus scribendi et narrandi simplex atque populare, quo bonus Carolus usus est, parum sufficiat arbitris elegantiarum severioribus, licet hic auctor plerasque terras gentesque peregrinas, ipsos quoque Indianos, quos tanto cum fervore describit, numquam viderit; licet mendacissimê finxerit se ipsum stupendis viribus et animi et corporis praeditum pericula superasse ingentia et (maturioribus quidem lectoribus) prorsus incredibilia: tamen fateor ingenuê me Carolo May gratias debere plurimas, quod mihi olim fabulas eius legenti horas paravit innumeras maximê delectabiles necnon plurimum laudo sensum iustitiae et caritatis et humanitatis, qui in omnibus Caroli fabulis apparet splendidissimê.

Altero quoque loco haec Epistula Leonina continet textum lepidum ab auctore facetissimo scriptum, cui additae sunt tres versiones, quarum una Latina, duae sunt Graecae. Mihi quidem ordo versuum et vis verborum Villelmi Busch fidelius videtur servari ab Ottone Schmied quam ab Ervino Steindl; sed rogo Te, Lectrix humanissima, Lectorve humanissime, ut exspectes Facinora Maximiliani et Mauricii quinque reliqua et postea iudices acumine mentis proprio.

Feriis fruere et pancraticê vale mihique favere perge.

Medullitus Te salutat

QUAM IN LATINUM CONVERTIT

TRANSLATED INTO LATIN BY

INS LATEINISCHE ÜBERSETZT VON

Herausgegeben von Hermann Wiedenroth und Hans Wollschläger. Abteilung IV Reiseerzählungen Band 12. 1989 Haffmans Verlag AG Zürich (Buchfassung letzter Hand Freiburg 1908).

Tomus Primus.

Narratio itineraria.

Cogitanti mihi de Indiano semper in mentem venit Turcus; hoc quamvis mirum videatur tamen fit quodam iure. Licet perpaucis tantum rationibus unus cum altero possit comparari, tamen eo inter se similes sunt, quod de utroque, scilicet de uno minus quam de altero, sententia dicta est definitiva: Cum Turcus vix alius dicatur ac ‘vir aegrotus’, tum Indianus ab omnibus hominibus rerum peritis oportet appelletur ‘vir moriturus’.

Verum – rubra natio est moritura! A Terrâ Ignitâ usque ad lacûs Americae Septentrionalis et ultra ingens indianus valetudinarius porrectus est, prostratus a Fortunâ immisericordi. Indianus isti Fortunae obnitebatur quam fortissimê, sed frustra; viribus magis magisque deficientibus, corpore denudato nunc ultimum spiritum redditurus non iam movetur nisi interdum micat convulsione, quae indicio est mortis praeproperae.

Estne Indianus ipse in causâ? Estne ipse meritus mortem praematuram?

Si convenit omne vivum iusto vivere, idemque pertinere tam ad universa quam ad singula animantia, Rubris non minus quam Albis est ius exstandi illisque licet postulare, ut sibi permitteretur ratione indolis propriae excolere societatem et civitatem. Contenditur quidem Indianos non esse habiles ad res publicas condendas. Estne hoc verum? Equidem dico: Non est! Sed nolo quid contendere, cum mihi non sit in animo de hac re scribere doctam commentationem.

Albis fuerat tempus, quo excolerentur secundum naturam suam; qui paulatim et gradatim e venatoribus pastores, inde agricolae et industriales facti sunt; Rubris autem tantum temporis non restitit, quia eis non erat concessum. A primo et infimo gradu, id est a gradu venatorum, iisdem saltus faciendus est tamquam gigantêus, quo assequantur gradum supremum. Albi hoc a Rubris postulantes non intellexêrunt Rubros hac ratione delabentes gravissimê violatum iri.

Lêge crudeli ab infirmiore cedendum est fortiori: quae cum totâ in rerum naturâ terrestri vigeat et valeat, necesse est concludamus hanc crudelitatem aut veram non esse aut more Christiano mitigari posse. Nam sapientia aeterna, qua haec lex data est, eadem est caritas aeterna. Licetne ergo contendere talem mitigationem factam esse respectu gentis Indianae?

Indiani primos Pallidos (quos dicunt) sibi obvenientes non sôlum hospitaliter recepêrunt, sed ferê divinâ cum veneratione. Quam mercedem inde accepêre? Sine controversiâ eorum ipsorum terra fuerat, quam incoluerant; ablata est iis. In eo quanta flumina sanguinis fluxerint quantaeque immanitates perpetratae sint, omnis scit, qui historiam legerit Conquisitorum, quos vocant. Postea agebatur ad exemplum eorundem. Albi veniebant ore mellifluo, sed cingulis imposuerant cultros acutos, manibus sclopeta carricata. Promittebant pacem atque caritatem, dabant odium atque sanguinem. Rubris erat cedendum, gradatim, magis magisque recedendum. Interdum iis concessa sunt iura aeterna, quae dicebantur, in territorio ipsorum, ex quo iam paulo post etiamnunc, etiamnunc expulsabantur. Terra Rubrorum dicebatur emi, sed iisdem solvebatur aut nihil aut merces mutandae nullius pretii, quibus ûti non possent.

At eo diligentius iisdem afferebatur venenum clandestinum, quam vocabant aquam ignitam, praeterea variolae et alii morbi multo peiores et taediosiores, quibus totae gentes eradicarentur, toti vici exhaurirentur. Rubris ad bonum ius suum provocantibus respondebatur plumbo et pulvere pyrio, ut iterum iis cedendum esset armis Alborum efficacioribus. Inde Indiani irâ incensi singulos Pallidos sibi obvenientes ulciscebantur. Quo effectum est, ut iisdem caedes inferrentur ingentes. Ita Indiani, qui originaliter fuerant venatores superbi, audaces, fortes, veraces, sinceri, amicis semper fideles, facti sunt tenebriones mendaces et suspiciosi. In causâ huius mutationis minime ipsi sunt, sed Albi.

Quo venerunt armenta equiferorum, e quibus olim Indiani sumpserant equos ad equitandum idoneos? Ubi inveniuntur bisontes innumeri pratarias incolentes, quibus Indiani nutriebantur? Quo cibo Indiani hodie vescuntur? Num farinâ atque carne, quae iis afferuntur? Ecce, quantum gypsi aliquarumque rerum pulchrarum insint huic farinae; quis hac fruatur? Si genti cuidam centum boves pinguissimi promissi sunt, idem in itinere mutantur in duas tresve veteres vaccas macilentas, e quibus vix vultur aliqui frustum evellat. An Rubri vivant agris colendis? Licetne messem sperare legum expertibus, qui magis magisque submoveantur, quibus non relinquatur sedes certa?

En, quantâ specie prius fuerunt, cum volaverunt super latam zavanam iubis equiferorum circumfluentibus! Heus, quam miser atque flebilis nunc est aspectus eorum, qui exiguis pannis induti vix corpora velare possint. Ii, qui olim pollenti robure pugnis aggressi sunt horribiles ursos griseos, nunc quasi canes scabiosi in angulis circumvagantur famelici carunculas mendicaturi sive – surrepturi!

Eheu, Indiani in morbum incidêrunt, ne dicam morituros esse. Nosmet ipsi misericordiâ affecti quasi astamus miserorum oculos clausuri. Grave est astare morituris, multo gravius autem toti genti moriturae. Tum animis nostris multae, permultae quaestiones obversantur, praesertim haec: Quid haec gens praestare potuisset, si ei concessa essent spatium et tempus, quibus excoleret vires et ingenium suum? Qualia genera cultus civilis homines amittent hac natione exstinctâ? Haec gens moritura non passa est assimilari, cum esset gens indolis verê propriae. Eratne itaque interimenda, nonne potest servari? Bisontibus, ne emoriantur, in viridario nationali Montanae et Vaeomingiae asylum conceditur. Quidni etiam Indianis olim terrae possessoribus legitimis conceditur sedes, ubi securê vivant et mentes excolant?

Sed quid prosunt tales quaestiones coram morte inevitabili! Quid iuvant opprobria, ubi non iam adiuvari potest! Restat, ut lamenter; nihil mutare possum. Restat, ut lugeam; nullum mortuum ad vitam revocare possum. Egone? Ita, ego! Nam cognovi Rubros spatio annorum multorum. Unus autem eorum clarus altus magnificus mihi medullis inclusus est, eidem totus deditus sum animo ac studio. Qui optimus, fidelissimus, liberalissimus omnium amicorum meorum, cum verus esset particeps gentis suae, ita periit ut ea, telo hostis pernicioso e vitâ ereptus. Hunc hominem cum magis dilexerim quam omnes alios, etiam hodie diligo nationem morituram, cuius hic fuit filius liberalissimus. Dedissem vitam meam, ut eius vitam servarem, ita, ut ipse mei causâ centies se commiserat periculo mortis. Hoc mihi non permissum erat; periit eo quod, ut solebat, amicos servaverat. At ne sit omnis mortuus; vivat his foliis ita, ut vivit in animo meo, V i n n e t u u s, magnus dux Apassiorum.

Huic hôc loco exacturus sum monumentum bene meritum.

Lector autem, si hoc mente considerans iustam sententiam tulerit de gente, cuius specimen optimum ille dux dedit, sciat me accepisse laboris fructum uberrimum.